گاهی اوقات ممکن است شما نقطه‌ها یا ابرهای کوچک متحرکی را در میدان دید خود مشاهده کنید. معمولاً این نقاط با نگاه کردن به زمینه‌های ساده واضح‌تر ديده می‎شوند. شما همواره آنها را هنگامي نگاه کردن به زمينه¬اي روشن و یکنواخت مثل یک ديوار خالي يا آسمان آبي مي‌بينيد (تصویر 1). به اين حالت مگس پران يا فلوتر گفته مى‌شود.

مگس‌پران تراكم نقطه‌اى و رشته‌اى زجاجيه و يا سلول‌های شناور داخل زجاجیه مى‌باشند. در واقع ذراتى که جلوی چشم خود می‌بینید، در داخل چشم معلق بوده و آنچه که شما مشاهده می‌کنید سايه اين ذرات بر روی شبکیه هستند. مگس‌پران به اشکال مختلفی از قبیل نقطه‌های کوچک، دایره، خطوط، ابر یا تار عنکبوت ظاهر می‌شوند. مگس‌پران‌ها در حقيقت دسته¬هاي كوچكي از ژل يا سلول‌هاي درون ويتره هستند (مايع ژل مانندي است كه درون چشم را پر مي¬كند).

علائم و نشانه‌ها

اگر يك لكه يا سايه در مقابل ميدان ديد شما به اطراف حركت مى‌كند، شما دچار مگس‌پران هستيد. با توجه به اینکه آنها در داخل چشم شما هستند با حركت دادن چشم و سعى در ديدنشان، آنها نيز حركت مى‌كنند.

شما گاهى ممكن است جرقه‌هاى نورى نیز ببينيد. اين جرقه‌ها اغلب به دليل كشش زجاجيه روى شبكيه ايجاد می‎شوند و در افراد نزديك‌بين شايع‌تر هستند. ديدن جرقه‌هاى نورى يك علامت هشدار دهنده است و مى‌تواند نشانه شروع جداشدگى شبكيه باشد. جرقه نورى گاهى در اثر ضربه به سر نيز ديده مي‌شود كه به آن ديدن ستاره يا Seeing stars گفته می‎شود.

گاهى بعضي افراد جرقه‌هایى شبيه به زيكزاك يا به شكل امواج حرارتى در هر دو چشم مى‌بينند كه به مدت ده تا بيست دقيقه طول مى‌كشد (تصویر 2). اين نوع جرقه‌ها كه اورا (Aura) ناميده می‎شوند به دليل انقباض عروق داخل مغز رخ داده و ممكن است نشانه‌ای از بيمارى ميگرن باشد. اگر سردرد بعد از مشاهده اين نقاط نورى بروز كند به احتمال بسيار زياد اين يك سردرد ميگرنى است. گاهى اين نورهاى زيكزاكى يا امواج حرارتى‌شكل بدون سردرد است كه می‌تواند به علت ميگرن چشمى (Ophthalmic migraine يا ميگرن بدون سردرد) باشد. گاهی مشكلات خونرسانى به مغز توسط سيستم عروق خلف چشمی، علائم مشابه ايجاد می‌كند.

دلایل مگس‌پران و جرقه زدن

با افزایش سن، احتمال مشاهده جرقه و مگس‌پران نیز افزایش می‌یابد. هنگامی‌که افراد به میان‌سالی می‌رسند زجاجیه در بعضى نقاط متراكم شده و توده‌ها و رشته‌هایی پدیدار می‌شوند كه سايه آنها بر روى شبكيه به صورت نقطه‌ها و رشته‌هاى شناور ديده می‎شوند (تصویر 3).

گاهى اوقات چسبندگى زجاجيه به شبكيه در بخش‌هاى خلفى از بين رفته و زجاجيه در قسمت‌هاى جلوتر تجمع مى‌يابد كه به اين حالت جداشدگى خلفى زجاجيه (Posterior vitreous detachment) گفته می‎شود (تصویر 4). این اتفاق موجب بوجود آمدن مگس‌پران و جرقه‌هاى نورى می‌گردد.

مگس‌پران و جرقه‌هاى نورى در موارد زیر شایع‌تر است:

• افراد نزدیک‌بین
• انجام عمل جراحی آب مروارید
• انجام كپسولوتومى با لیزر ياگ
• مبتلایان به التهاب داخل چشمى
• ضربه به چشم

بوجود آمدن مگس‌پران و جرقه، بخصوص هنگامی‌که به شکل ناگهانی افزایش ‌یابند مهم و قابل توجه است و باید برای بررسی از نظر پارگى شبکیه توسط چشم‌پزشک معاینه شوید. این حالت در سنین بیشتر از 45 سال، سابقه صدمه به سر یا چشم و نزدیک‌بینی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

علائم خطر

• تغییر ناگهانی در اندازه و تعداد مگس‌پران‌ها
• بوجود آمدن ناگهانی جرقه‌هاى نورى
• وجود سایه یا پرده در اطراف دید شما
• مشاهده پرده خاکستری متحرک در میدان دید
• کاهش ناگهانی قدرت دید

اگر حجم زجاجیه کاهش یابد و از دیواره پشتی چشم جدا شود، شبکیه در این ناحيه تحت كشش قرار گرفته و خونریزی داخل چشمی ایجاد شده و مگس‌پران بروز می‌کند (تصویر 4).

تشخیص مگس‌پران و جرقه‌هاى نورى

با افزایش سن، مگس‌پران و جرقه‌هاى نورى افزایش می‌یابند. با این‌که همه مگس پران‌ها و جرقه‌ها جدی نیستند ولی باید برای انجام معاینه به چشم‌پزشکتان مراجعه کنید تا از نظر آسيب شبکیه مورد بررسی قرار گیرید.

پزشک برای معاینه شبكيه، از قطرهای ميدرياتيك جهت اتساع مردمک استفاده می‌کند. اين قطره‌ها سه بار به فاصله ٥ دقيقه در چشم چكانده مى‌شود و بعد از گذشت ١٥ تا ٣٠ دقيقه مردمك باز شده و چشم آماده معاينه می‎شود. در حین انجام این معاینه، پزشک نقاط مختلف خلفى چشم مانند زجاجیه و شبکیه را معاینه می‌نماید. بعد از استفاده از اين قطره‌ها، ديد بیمار بخصوص در فاصله نزديك تار شده و حساسيت به نور ايجاد مى‌شود. اين وضعیت بعد از ٦ تا ٨ ساعت برطرف شده و آسيبى به چشم شما وارد نمى‌شود ولى طى اين مدت بهتر است از رانندگى پرهیز نمائید.

درمان مگس‌پران و جرقه زدن

اين لكه‌ها وقتى در مسیر ديد قرار ‌گيرند آزاردهنده هستند ولى در مواردی که اختلال دید ایجاد نکرده باشند مشكل ساز نيستند. بسیاری از افراد در دوران زندگی اين حالت‌ها را تجربه مى‌كنند. اين نقاط با گذشت زمان كمرنگ‌تر شده، كنار مى‌روند و كمتر باعث توجه شما می‎شوند. گاهى بيماران اصرار به انجام جراحى براى برداشتن اين نقاط دارند ولى باید توجه داشت که جراحى ممكن است مشكلات و عوارضی بيشتر از خود مگس‌پران ايجاد كند. ویتامین درمانی موجب از بین رفتن مگس پران نمی‎شود.

مگس پران ممکن است نشانه‌ای از پارگی شبکیه باشد. اگر پارگی شبکیه درمان نشود ممکن است موجب جداشدن شبکیه از قسمت خلفى چشم شود. حتی اگر شما چندین سال مبتلا به مگس‌پران باشید، باید برای تشخیص علت افزایش اندازه یا مقدار آن به پزشک مراجعه کنید و دید خود را نجات دهید. تنها راه درمان پارگی شبکیه، لیزردرمانی یا عمل جراحی است (تصویر 5). انواع دیگر مگس‌پران بی‌خطر بوده و پس از مدتی، خود‌به‌خود از بین رفته و نیازی به درمان ندارند.