جداشدگى شبکیه چیست؟
شبکیه بافت حساس به نور در بخش خلفی چشم است. نور بعد از عبور از قرنیه، مردمک و عدسی بر روی شبکیه متمرکز میشود. شبکیه با دریافت نور و تولید سیگنال‌های بینایی از طریق عصب بينايى، پيغام‌های بينايى را به مغز منتقل می‌كند. بنابراين شبکیه سالم برای دید خوب حياتى است.
چشم توسط یک ژل شفاف به نام زجاجیه که به شبکیه متصل می‌باشد پر شده است. گاهی تجمعى از ژل یا سلول‌ها در داخل زجاجیه، باعث ایجاد سایه‌هایی روی شبکیه می‌شوند که موجب مشاهده نقاط کوچک، خال، نخ یا ابرهای متحرک در میدان بینایی می‌گردد. این اشکال، فلوتر يا مگس‌پران نامیده می‌شوند و هنگام نگاه کردن به یک زمینه ساده مانند آسمان بيشتر ديده می‌شوند. با افزایش سن ممکن است زجاجیه جمع شده و شبکیه را تحت كشش قرار دهد. به علت كشش ایجاد شده ممکن است شما نورهای چشمک زن، خطوط رعد و برق یا جرقه ببينيد که این حالت فلاشينگ يا جرقه زدن نامیده میشود.
جدا شدگی شبکیه از اورژانس‌های چشم‌پزشکی می‌باشد. در این حالت بافت عصبی شبکیه از لایه تغذیه‌کننده و پر عروق خود (مشیمیه) جدا شده و کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌های شبکیه ایجاد میشود و اگر طول بکشد آسیب‌های غیر قابل برگشت از خود به جای می‌گذارد.
پارگی و سوراخ شبکیه
معمولاً زجاجیه بدون بروز مشکل از شبکیه جدا میشود ولی گاهی با ایجاد كشش زياد روى شبكيه، موجب سوراخ شدن شبکیه در یک یا چند نقطه می‌گردد. این سوراخ تمام ضخامت شبکیه را درگیر کرده و شرایط را برای ورود مایع زجاحیه به فضای زیر آن مساعد می‌کند. نفوذ مایع به زیر شبکیه باعث جدا شدگی شبکیه از لایه‌های زیرین میشود (تصاویر 1 و 2).
.jpg)
.jpg)
وقتی شبکیه جدا میشود، عملكرد طبيعى خود را از دست داده و در نتیجه دید تار میشود. جداشدگى شبکیه یک مشکل جدی بوده و در صورت عدم انجام سریع جراحی، موجب نابینایی می‌گردد.
علائم پارگى شبکیه (تصویر 3)
- افزایش ناگهانی در اندازه اجسام شناور و مگس‌پران‌های ناشى از خونريزى در زجاجيه، به دنبال بروز سوراخ در شبکیه
- پیدایش ناگهانی جرقه‌ها که می‌تواند اولین مرحله پارگی شبکیه باشد
- وجود سایه سياه در اطراف میدان دید
- وجود پرده خاکستری رنگ متحرک در میدان بینایی
- کاهش ناگهانی قدرت دید
اجسام شناور و جرقه‌ها به تنهایی به معنای بروز پارگی شبکیه نیستند ولی اگر بطور ناگهانی بروز نمایند باید فوراً به چشم پزشک مراجعه شود.
.jpg)
چه کسانی در معرض ابتلا به پارگی شبکیه می‌باشند؟
موارد زیر با افزایش خطر ابتلا به پارگی شبکیه همراه هستند:
- افراد مبتلا به نزدیک‌بینی
- عمل جراحی چشمى قبلی
- ضربه شديد به چشم
- سابقه خانوادگی پارگى شبکیه
- وجود نواحی نازک در شبکیه که توسط چشم‌پزشک تشخیص داده می‌شوند
عوامل خطر خود را بشناسید و قدرت بینایی خود را نجات دهید
اگر شما در معرض خطرات ذکر شده می‌باشید از علائم هشدار دهنده آگاه باشید و آن را با پزشک خود در میان بگذارید. اگر شما به نزدیک‌بینی شدید مبتلا هستيد و یا سابقه خانوادگی مشکلات شبکیه داريد، معاینات کامل دوره‌اى برای شما ضرورت دارد. همیشه از عینک‌های محافظ در حین ورزش یا فعالیت‌های شدید استفاده نمایید. اگر مشکل جدی در چشم خود حس کرديد به چشم‌پزشک خود مراجعه کنید.
تشخیص پارگی شبکیه
چشم پزشک شما می‌تواند با اتساع مردمک چشمتان در حین معاینه، وجود سوراخ، پارگی و یا جداشدگی شبکیه را تشخيص دهد (تصویر 4).
.jpg)
سونوگرافی چشم نیز ممكن است در مـواردى كه خونريزى زجاجيه امكان معاينه شبكيه را نمى‌دهد، به تشخيص كمك كند (تصویر 5).
.jpg)
استفاده کرد. تنها بعد از انجام معاینه، تشخيص وجود سوراخ یا پارگی در شبکیه امکان‌پذیر است. برخی سوراخ‌ها و پارگی‌های شبکیه در حین انجام معاینات دوره‌اى چشم تشخیص داده می‌شوند. به همین دلیل انجام معاینات دوره‌ای از اهمیت بالایی برخور است.
درمان سوراخ‌هاى موجود در شبكيه
اگر سوراخ شبكيه به موقع و قبل از جداشدن شبكيه تشخیص داده شود، درمان مى‌تواند در جلوگيرى از ايجاد جداشدگى شبكيه مفيد باشد.
عمل جراحی لیزر (فوتوکوآگولاسیون)
در این عمل، پزشک بوسیله لیزر در اطراف سوراخ شبکیه سوختگی‌های کوچکی ایجاد می‌کند. این زخم‌ها موجب چسبیدن شبکیه به بافت زیرین شده و از جداشدگى شبکیه جلوگیری می‌نماید (تصویر 6).
.jpg)
درمان با انجماد(کرایوپکسی)
در این روش جراح توسط یک پروب مخصوص، سرمای شدیدی را در اطراف سوراخ شبکیه اعمال مى‌كند. در نتیجه این عمل، شبکیه منجمد شده و زخم ایجاد شده به چسبندگى شبکیه به دیواره خلفى کمک می‌کند.
درمان پارگى شبكيه
اکثر پارگی‌های شبکیه به درمان جراحى جهت چسباندن مجدد شبکیه به پشت چشم نیاز دارند. در غیر اینصورت، شبکیه فعالیت خود را از دست داده و در نهایت به کوری منجر میشود. روش ترمیم پارگى شبکیه به نوع آن و محل سوراخ‌هاى شبكيه بستگی دارد.
پنوماتیک رتینوپکسی
در این روش یک حباب گاز به درون فضای زجاجیه تزریق می‌گردد. این حباب گاز، شبکیه را به پشت چشم می‌فشارد و به صورت موقت باعث بسته شدن سوراخ شبكيه مى‌شود. این جراحی در اتاق عمل انجام می‌گيرد و حباب گاز نیز بتدریج جذب می‌گردد.
اسکلرال باكل
این درمان با قرار دادن یک باند منعطف (اسکلرال باكل) در اطراف چشم انجام میشود كه با فشار به ديواره خارجى چشم (اسكلرا)، باعث چسباندن مجدد شبکیه به بافت زيرين و بسته شدن سوراخ شبكيه مى‌شود. پزشک با خارج كردن مایع از زیر شبکیه جدا شده، به شبکیه کمک می‌کند تا به جای خود باز گردد. این عمل جراحی در اتاق عمل انجام میشود (تصویر 7).
.jpg)
ویترکتومی
این عمل جراحی نیز برای ترمیم جداشدگى شبکیه و در اتاق عمل انجام میشود. مایع زجاجیه از چشم خارج شده و با یک حباب گاز جايگزين می‌گردد. گاهی یک حباب روغنی برای نگه داشتن شبکیه در جای خود به کار گرفته میشود. برخلاف حباب گاز که خودبخود و به تدريج جذب مى‌شود، حباب روغنی نیاز به یک عمل جراحی جداگانه برای خارج شدن از چشم دارد. در بعضی موارد روش ویترکتومی با روش اسکلرال باكل ترکیب می‌گردد. اگر یک حباب گاز در چشم شما قرار گیرد، پزشک از شما می‌خواهد تا سر خود را برای مدت کوتاهی در حالت خاص قرار دهید و تا زمان جذب شدن حباب گاز با هواپیما سفر نکنید و به مکان‌های مرتفع نروید. افزایش ناگهانی ارتفاع می‌تواند سبب بالا رفتن فشار داخل چشم گردد ولی با وجود حباب روغنی پرواز با هواپیما امکان‌پذیر می‌باشد.
نتیجه بیشتر اعمال جراحی جداشدگى شبکیه، موفقیت‌آمیز است ولی در بعضی موارد انجام عمل جراحی دوم نیز لازم میشود.
برخی از جداشدگى‌هاى شبکیه غیر‌قابل ترمیم هستند. بزرگى سوراخ شبكيه دلیل عمده ترمیم نشدن پارگى شبکیه است. اگر ترمیم شبکیه مقدور نباشد، چشم بینایی خود را به تدریج از دست می‌دهد.
بعد از عمل موفق جداشدگى شبکیه، چند ماه طول می‌کشد تا دید بهبود یابد و در اكثر موارد بازگشت کامل به دید قبلى رخ نمى‌دهد. متاسفانه برخی بیماران علي‌رغم چسبيدن موفقيت‌آميز شبكيه، بینایی خود را به دست نمی‌آورند. هر چه‌قدر وسعت جداشدگى شبكيه بيشتر باشد (به‌خصوص اگر ماكولا و لكه زرد را درگير كرده باشد) و زمان زیادی از آن گذشته باشد، احتمال بازگشت بینایی کمتر است.
