عینک آفتابی یک پوشش چشمی است که برای حفاظت از آن در مقابل خطرات بخش آبی طیف نور مرئی و ماوراء بنفش طراحی شده است. چشم‌پزشکان استفاده از آن را برای همه افراد در طول روز توصیه می‌کنند. همچنین استفاده از آن بعد از برخی از اعمال چشمی مانند لیزیک، لازک و PRK الزامی می‌باشد.

در گذشته‌های دور اسکیموها برای محافظت از چشم خود در برابر نور شدید آفتاب، یک شکاف باریک روی عینک چوبی ایجاد کرده و از داخل آن به اطراف نگاه می‌کردند (تصویر 1).

لنزهای رنگی (سبز و آبی) با هدف کمک به بهبود بینایی در بعضی از اختلال‌های دید، برای اولین بار توسط James Ayscough در ساخت عینک‌ها مورد استفاده قرار گرفت که در نهایت به ایده ساخت عینک‌های آفتابی در سال 1752 انجامید. در اوایل قرن بیستم عینک آفتابی بیشتر توسط ستارگان سینما استفاده می‌شد تا توسط هواداران شناسایی نشوند و همین موضوع باعث محبوب شدن عینک‌های آفتابی در آن زمان شد. در سال 1929 Sam Foster تولید انبوه عینک آفتابی را برای افراد در معرض نور خورشید به خصوص در سواحل تفریحی آمریکا شروع کرد. تخمین زده می‎شود که در سال 1937 بیش از 20 میلیون عینک آفتابی در آمریکا به فروش رسیده باشد.

کارکردهای عینک آفتابی

وضوح تصویر

این عینک‌ها با کاهش پراکندگی نور (Glare) باعث بهبود بینایی می‌شوند. عینک‌های پولاریزه (Polarized) با کاهش انعکاس نور از سطوح غیر فلزی مانند آب، و مهار بخش عمودی موج نور پراکندگی را از بین برده و باعث احساس راحتی و افزایش کیفیت بینایی می‌شوند (تصاویر 2 و 3).

محافظت

عینک‌های آفتابی موجب حفاظت چشم در مقابل نور شدید (مرئی یا نامرئی) می‌شوند. مهمترین بخش این محافظت، در مقابل اشعه ماوراء بنفش بوده که می‌تواند باعث آسیب‌های چشمی مانند کراتیت نوری یا کوری حاصل از انعکاس نور از سطح برف ، آب مروارید، ناخنک و انواع مختلف بدخیمی‌های چشمی شود. چشم‌پزشکان توصیه می‌کنند همه افراد در معرض نور خورشید، برای محافظت چشم خود در مقابل اشعه ماوراء بنفش از عینک‌های آفتابی (با قابلیت مهار 99 تا 100٪ اشعه ماوراء بنفش) استفاده نمایند.

بررسی اثر محافظتی

تنها راه تعیین میزان قدرت محافظتی عینک‌های آفتابی، اندازه‌گیری آن توسط کارخانه‌های تولید‌کننده یا عینک‌سازی‌های معتبر می‌باشد. تنها کیفیت قابل دیدن عینک‌های آفتابی شکل و فرم آنها است. عنیک آفتابی باید به گونه ای روی چشم قرار گیرد که حداقل نور از اطراف آن به چشم برسد ولی در عین حال هنگام پلک زدن، مژه‌ها به لنزهای آن برخورد نکنند. برای اینکه نور از اطراف عینک وارد چشم نشود باید دسته عینک به اندازه کافی پهن باشد (تصویر 4).

ارزیابی مقدار محافظت عینک آفتابی بر اساس شدت تیره بودن آن غیر ممکن است. به عنوان مثال عینک‌های آفتابی که لنزهای سیاه تری دارند لزوماً نسبت به انواع روشن‌تر خاصیت محافظتی بیشتری ندارند. همچنین رنگ لنز عینک آفتابی هم نمی‌تواند ضمانت‌کننده باشد. بعنوان مثال لنزهایی که نور آبی را بلوکه می‌کنند معمولاً به رنگ زرد یا نارنجی هستند. به علاوه برخی از انواع لنزهای بلوک‌کننده نور آبی، 100% نور آبی را مهار کرده و باعث اختلال در دید رنگی و در نتیجه افزایش حوادث هنگام رانندگی می‌شوند.

قیمت بالا هم نمی‌تواند تضمین‌کننده کیفیت باشد. چشم‌پزشکان توصیه می‌کنند که تحت هیچ شرایطی کیفیت یک عینک را بر اساس قیمت آن قضاوت نکنید.

استاندارد

هم اکنون 3 نوع استاندارد برای ارزیابی عینک‌های آفتابی وجود دارند و مهمترین مسئله‌ای که در این استانداردها لحاظ شده مقدار حفاظت آنها در مقابل اشعه ماوراء بنفش است. مواردی مانند پولاریزه و محافظت در مقابل نور جانبی هم در بعضی از این استانداردها مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

استاندارد استرالیا ( AS/NZS 1067:2003) شامل 5 سطح است. سطح صفر محافظت حداقلی در مقابل اشعه UV و سطح 5 حداکثر محافظت را در مقابل این اشعه دارد.

در استاندارد اروپایی (EN1836:2005)، صفر حداقل محافظت، 2 محافظت کافی، 6 محافظت خوب و 7 محافظت کامل در مقابل اشعه UV را نشان می‌دهد. محصولاتی که استاندارد اروپایی را کسب می‌کنند نشانه CE دارند.

از آنجا که در استاندارد اروپایی محافظت تا طول موج nm 380 لحاظ می‌شوند (نه nm 400)، چشم‌پزشکان معتقدند برخی از محصولاتی که حتی علامت CE بر روی آنها درج شده ممکن است کیفیت ایده‌آل را نداشته باشند.

استاندارد ایالات متحده آمریکا (ANSI Z80.3-2001) شامل 3 سطح است. براساس استاندارد آمریکا لنزهای عینک آفتابی نباید اشعه ماوراء بنفش را بیش از 1% انتقال دهند. در تست ضربه (Impact Test) یک توپ فلزی یک اینچی از 50 سانتی متری روی لنز انداخته می‎شود و انواعی که مقاومت کافی را داشته باشند، استاندارد دریافت می‌کنند (تصویر 5).

مدل‌های مختلف در بازار

خلبانی

برای اولین بار در سال 1936 توسط شرکت Bausch & Lomb برای خلبان‌های نیروی هوایی آمریکا طراحی شد و دارای لنزهای شبیه قطره اشک و یک قاب فلزی نازک است. اکثر این لنزها به شکل آیینه‌ای و رنگی ساخته می‌شوند (تصویر 6).

Clip – on

نوعی از عینک‌های آفتابی هستند که روی عینک‌های طبی قرار گرفته تا در مقابل نور شدید اثر محافظت کنندگی ایجاد نمایند (تصویر 7).

عینک‌های دارای لنزهای گرادیانی یا سایه روشن

این لنزها در قسمت‌های فوقانی رنگ تیره‌تر و در بخش‌های پایینی رنگ روشن‌تر دارند. در واقع قسمت بالایی محافظت بیشتری در مقابل نور خورشید داشته و قسمت پایینی برای دید بهتر فرد هنگام فعالیت طراحی شده است. این عینک‌ها در محیط‌های بسته نیز به راحتی قابل استفاده هستند. همچنین به نظر می رسد برای رانندگی یا خلبانی نیز مناسب‌ باشند (تصویر 8).

عینک‌های آیینه‌ای

لنز این عینک‌ها دارای یک سطح متالیک بوده و جایگزین مناسبی برای عینک‌های ‌پولاریزه می‌باشند و به علت حذف نکردن بخش عمودی موج نور، باعث افزایش درک عمق مانند تشخیص فرورفتگی‌ها هنگام اسکی می‌شوند. این عینک‌ها با انعکاس بخشی از کل نور، اختلالی در درک عمق دید و یا دید کنتراست ایجاد نمی‌کنند (تصویر 9).

عینک‌های قاب بزرگ

این نوع از عینک‌های آفتابی در دهه 80 قرن بیستم مورد توجه بودند. معمولاً رنگ روشن داشته و قیمت آنها ارزان است. امروزه بسیاری از هنرپیشه‌های مشهور برای اینکه شناخته نشوند دوباره به این نوع از عینک‌ها روی آورده‌اند. همچنین به علت اندازه بزرگ، برای افرادی که تمایل به پنهان کردن قوس بینی خود دارند مناسب است (تصویر 10).

عینک‌های Way Farer

این عینک‌ شامل یک قاب پلاستیکی بزرگ ذوذنقه‌ای بوده که در بالا پهن و در پایین باریک‌تر می‎شود. لنزهای این عینک توسط شرکت Ray- Ban تولید شده و از سال 1952 تاکنون محبوبیت خود را در بین افراد جامعه حفظ کرده است (تصویر 11).

رنگ لنز عینک آفتابی

رنگ‌های مختلف شیشه عینک آفتابی نه تنها برای افراد جذابییت داشته و قابلیت تبدیل شدن به بخشی از پوشش روزانه را دارند، بلکه از نظر کیفیت بینایی نیز دارای اهمیت هستند.

رنگ سبز: این لنز تمام شعاع‌های نوری را به یک اندازه از خود عبور می‌دهد و برای تمام انواع فعالیتهای ورزشی و بیرونی (outdoor) مناسب است و با کاهش پراکندگی نور باعث افزایش شفافیت سایه روشن‌ها می‎شود. در شرایط آب و هوای بارانی، این رنگ بهترین گزینه‌ است.

رنگ قهوه‌ای و عنابی: این رنگ‌ها باعث افزایش دید کنتراست ‌شده و ته رنگ قرمز موجود در آنها باعث افزایش دید عمق می‎شود و برای تمام ورزش‌هایی که نیازمند تخمین فاصله‌ها می‌باشند مانند گلف، تنیس، ماهی‌گیری و قایق‌سواری مناسب هستند.

رنگ زرد: در شرایط مه و آلودگی هوا و یا هر شرایط کم نوری این رنگ باعث افزایش وضوح تصویر می‎شود. این رنگ بیش از هر رنگ دیگری طول موج آبی نور را که برای چشم مضر است فیلتر می‌کند. این رنگ برای ورزش اسکی و کوه نوردی ایده‌آل است.

رنگ آبی:‌ این رنگ به دلیل عبور دادن نور آبی از خود چندان توسط چشم پزشکان توصیه نمی‎شود اگرچه این عینک‌ها از نظر ظاهری بسیار مورد پسند می‌باشند. به علت عبور نور آبی از این لنزها، کیفیت بینایی چندان بالا نیست.

رنگ خاکستری: مانند رنگ سبز بوده و برای انواع فعالیت‌های ورزشی مناسب می‌باشد.

رنگ قرمز: این رنگ باعث افزایش عمق دید شده و این موضوع بزرگترین ویژگی این رنگ می‌باشد. سایر خواص این رنگ عبارتند از کاهش خستگی چشم، بهبود دید کنتراست و افزایش وضوح جاده. به همین دلیل این رنگ برای ورزش دوچرخه و موتور سواری بهترین گزینه است.